Thematisk Henföhren

Befaat man*froo sük mit ’t Thema ‚Plattdüütskprojekten in d’ Universität‘, so kummt man*froo neet umto, över dat Vörhebben ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘ an ’t Centrum für Niederdeutsch van d’ Westfälische Wilhelms-Universität Münster (WWU) to snacken, wieldat dat mit Kiekje up ’t Nederdüütsk sowoll ’n fackdidaktisken as ok ’n fackwetenskuppliken Swaarpunkt hett un daarbi (tominnsten) veer verschedene Berieken umfaat. Doch een na ’t anner…

Daten un Daadsaken van Belang vörof

Wenn ok Plattdüütsk as Part van d’ regionaale Kultuur beoogt un as schüttensweert föhlt word, is dat in d’ lesten Jahrteihnten as Olldagsspraak bundeswied machtig torügggahn. Umfragen düüdt daarup hen, dat heel besünners de junge Generatioon kuum noch mit Nederdüütsk in Kuntakt kummt. Dat gifft daarum ok in Westfaolen alltiet weer Initiativen, jungen Lüü de Regionaalspraak nahder- un bitobrengen. Ok un vör all de School word in disse Tosamenhang ’n grote Belang inrüümt.

In Updrag van d’ Bezirksregierung Münster gaff dat al van 2014 bit 2019 ’n Schoolversöök mit d’ Naam ‚Niederdeutsch in der Grundschule‘, bi welke de WWU mitmook. So bünd Unnerrichtsmaterialien för d’ Klassstufen dree un veer in Grundscholen entstahn, de Kinner mit ’t Mönsterlänner Platt in Förm van Spraakbegegungsunnerricht in Kuntakt brengt. Hierup baut dat Schoolprojekt ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘ up un vergrotert de Blickwinkel, wat de Adressatenkring (Schoolwichter*jungs van d’ Sekünndarstufe I) un de Unnerrichtstogreep (Spraakerwerb [Sprakenlehren]) angeiht. Dat Vörhebben finnt in Tosamenarbeid mit d’ Bezirksregierung Münster, ’t Ministerium für Schule und Bildung NRW, ’t Ministerium für Kultur und Wissenschaft NRW un in ’t Geheel teihn Partnerscholen statt.

1. Fackdidaktiske Swaarpunkt: Unnerrichtsmaterialien

De fackdidaktiske Swaarpunkt van ’t Projekt liggt daarin, dat Unnerrichtsmaterialien för d’ Sekünndarstufe I an Scholen in Mönster un in ’t Mönsterland entstahn bünd, de hör Eenheiden inhaltlik upnanner upbaut un ’n Sprakenlehren mit Struktuur mögelk maakt. Se bünd so torechtmaakt, dat se dör Vereenfachungen ok in d’ Primarstufe insett un Eenheiden ok isoleert bruukt worden köönt. Dör ’n Utproberen an d’ Partnerscholen wurr sekerstellt, dat up d’ een Kant dat Mönsterlännder Platt mit  ’t Spraakgeföhl van d’ Mester*skes övereen is un dat up anner Kant ’n adressatengerecht Umsetten geven is.

Lesterhand bünd lange Unnerrichtsmaterialien mit saakanalytisken Verklarens, utföhrelken didaktisk-methoodisken Komentars, ofspölbaren Hörtexten un Lösensvörslagen in fiev Unnerrichtsriegen to smaals veer ‚dübbelten‘ Dübbelstünnen (smaals 180 Menüten; all tosamen 3600 Menüten um de Slag) entstahn. De fiev Unnerrichtseenheiden heet (1) ‚Ick un de ännern‘, (2) ‚Mien Tohuuse, mien Ümfeld‘, (3) ‚Iäten un Drinken‘, (4) ‚Nedderdütsk in ’n Olldagg‘ und (5) ‚Stadt un Land‘. De Besünnerheid daaran? In elke (!) Stünne wordt dör verschedene Kopervörlagen kommunikativ Vermögen (Hör- / Sehverstahn, Prootmitdoon, Spreken, Lesen, Schrieven un Interaktion), spraaklike Middels (Woordschatt, Grammatik, Utspraak / Betonen un Schrievwies) UN regionaal-interkultuurelle Künn (nederdüütske Elementen in ’t Levensümfeld, Spraakgebruuk in d’ Regioon, Spraakdoons / Olldagssituationen of Internettangeboden) tolehrt.

2. Fackwetenskupplike Swaarpunkt: Fragebogenerheven

Up Grundlaag van ’n Fragebogenerheven wurr ’n wetenskupplike Studie an d’ (Partner-)Scholen to Spraakvermögen (to ’n Bispööl „Wie gut beherrschen oder haben diese Personen deiner Familie Plattdeutsch beherrscht?“), -gebruuks (to ’n Bispööl „Hast du in der Schule jemals Kontakt zum Plattdeutschen gehabt?“) un -instellens (to ’n Bispööl „Würdest du es schade finden, wenn es Plattdeutsch gar nicht mehr geben würde?“) van Schoolwichter*jungs, de hör Ollern un Mester*skes dörföhrt. Dör Corona was de Rückloop an d’ teihn Partnerscholen ehrder överschaubaar. Üm de Utseggekraft van d’ Studie antohogen, wurr daarum versöcht, wiedere Scholen to winnen. Un würkelk stunnen ganze 22 Scholen paraat, (meesttieds unner Upsicht, kiek Foto) an ’t Fragebogenerheven deeltonehmen. So kwammen lesterhand doch immer 2098 utfüllte Fragebogen (Stand: Oktober 2022) tostann. Sünner to vööl vörwegtonehmen, kann al upstünds seggt worden, dat an wissen Steden Dweerverbinnens un Tosamenhangen van Gebruuk, Instellen un Vermögen fasttostellen bünd.

Dat boven nöömte Fragebogenerheven sall ’n wieder Datenerheven bidaan worden, dat woll in ’t Frohjahr 2023 in Förm van (vertellen) Interviewbefragens stattfinnen word un dat Enn hett, depergahn Fragen to Saken in d’ Tosamenhang van persöönliken Spraakbiographien to unnersöken.

3. Wiederbildensveranstaltens för Mester*skes

För de Mester*skes van d’ Partnerscholen wordt stadig Wiederbildensveranstaltens an ’t Germanistische Institut van d’ WWU anboden, welke van Vörlesens to ’t Plattdüütsk allgemeen bit hen to speziellen Veranstaltens to ’t Themenfeld ‚Nederdüütsk in d’ School‘ reckt. So funn to ’n Bispööl in ’t Sömmersemester 2020 ’n Seminar statt, dat sowoll van Bachelor- as ok van Masterstudent*innen besöcht worden kunn un ok de Mester*skes van d’ Partnerscholen daarto inlood, daaran deeltonehmen. Dit eerst maal womögelk ungewöhnelk utkieken Formaat, dat ’n Brügge tüsken Theorie (hoge School) un Praxis (School) to slaan versöchde, kwamm bi d’ Student*innen so good an, dat ’t mit d’ so benöömte ‚Lehrpries‘ uttekent wurr.

4. Informatioonsmaterialien

De veerde un leste Beriek besteiht daarin, Informatioonsmateriaal unner anners för Schoolwichter*jungs un de hör Ollern to produzeren, mit de sien Hülp ’n positiv Instellen to ’t Plattdüütsk allgemeen un to sien Lehren in d’ School speziell fördert worden kann. Neet tolest kann dat Fragebogenerheven Wenken daarup levern, an welken Steden ’n Betermaken van d’ Instellens mögelk un sinnig is. So besteiht ’n eerste Insicht to ’n Bispööl darin, dat an d’ Scholen even noch wenig daaröver bekennt is, wu dat schoolisk Nederdüütskdoon tegen NRW in d’ annern relevanten Bundeslannen utkickt. Daarum sall bold ’n Foldbladd herutgeven worden, dat na Bundeslannen örnt in körte Förm över Plattdüütsk in d’ Kinnergaarn, School un Uni Utkunft gifft.

Slussbetrachten

Un nu(?): Wat blifft unner d’ Streek? Alleen al d’ Daadsaak, dat enige wiedere Hooglüchten van ’t Projekt ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘ as to ’n Bispööl dat Entwickeln van ’n Spraaklehr-App as Upwieden van d’ Materialien för d’ Unnerricht üm d’ Kört van d’ vörliggen Text neet akkrater besnackt worden köönt, spreckt doch egentlik för sük. Daarum dürt un sall dit freeiherut as Upfördern verstahn worden, dat Geheel sülvst to kennen to kriegen. Na denn man tau – up Sporensöök van ’t Projekt ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘!

Disse Bidrag is schreven in Oostfreesk Platt.

Literatuurlist & Bildquell

Jürgens, Hans-Joachim / Spiekermann, Helmut H. (2017): Niederdeutsch in der Grundschule. Unterrichtsmaterialien für die 3./4. Klasse an Grundschulen im Münsterland. Münster: MV Wissenschaft.

Spiekermann, Helmut / Huckauf-Göbel, Jorma Timo (2020): Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland. In: Bundesrat für Niederdeutsch / Niederdeutschsekretariat (Hgg.): Niederdeutsch in der Wissenschaft. Aktuelle Projekte und Lehre. Hamburg: Bundesraat för Nedderdüütsch & Niederdeutschsekretariat, S. 52 f.

Spiekermann, Helmut / Huckauf-Göbel, Jorma Timo (2022): Plattdeutsch in der Kita – Schule – Uni. Ein konziser Überblick nach Bundesländern (seit 2000). Münster: i. Dr.

Fragebogenerheven unner Upsicht: https://www.ahlen.de/start/aktuelles/aktuelle/information/nachricht/aus-ahlen/guet-gaohn

Platt wat vandaage noch masse upm Land proatet un so ook in de Landwirtschaft. Un wenn de Buurn eent köönt, dann över dat Weer proaten und mangesmal ook kloagen. De plattdütsche Sproake heff also eegentlich genoog Wöer för dat Weer. De grote Hette, de wi dissen Sommer heff, sorget davör, dat wi Offköhlung bruket un so hebt wi twee Wöer, de vor allem dortau goud bünt:

1.Ventilator

Ventilator, Substantiv, m. : Een Gerät mit een Propeller, um de Luft tou bewegen.

Windpaddel

2. Siesta

Siesta, Substantiv,f.: In Spanien de tiet noa de Middacheeten, woar kiene arbieten möt.

Middachsloop

3. Softeis

Softeis, Substantiv, n.: besonders weiche Art des Speiseeises

Weekis

„Schön, dat ji inschaltet hebbt to us plattdütsk Utgaav vun Hallo Neddersassen“. So dait de Moderatorin Vanessa Kossen vandage ähre Taukiekers in’n Fernsehen begröten. De Norddütske Runfunk (NDR) sennet nämlick eenmaol in’n Maonde de Narichten-Sendung Hallo Niedersachsen op Platt. Doa wäern sogor de Lüe, de hoogdütsk prootet, nedderdütsk synchroniseert! Dat Plattdütske Programm häff ene Tradition bi den NDR: De Vörgänger von düsse Sendung was dat plattdütsch-Frühschoppen mit Ludger Abeln un vördem güff dat sogor ene Talkshow in’n Aobendprogramm. „Talk op Platt“ wörd van 1982 bet 2006 allmantau utstraolt. Dat günk vör all üm Lüe ut Norddütksland, de vertellen kunnen, wat se in Alldag dait un de mit de Moderatoren diskuteeren.

Een anner Moderator, de Platt in’n Fernsehen af un an prootet is Yared Dibaba. Häi is ton’n Biespeel to sehen, wenn häi för verschiedene Sendungen van’n NDR de Lüe op platt interviewt. In de Talkshow drei nach neun häff häi sogor vör een poor Wääken dat WM-Finale van 2014 spontan up Platt kommenteert (kiek dat hier an).

 Plattdütske Serien

Nich blots Talkshows findt wi in’n Fernsehn. In de Achtiger Johr wörd de Serie Opa Bräsig van’n NDR maakt. Doa prooteden de Schauspielers kien Platt, man de Geschicht is nao den Roman Ut mine Stromtid vertellt. Düsse Bauk häff de Autor Fritz Reuter schriewen, de mit nedderdütske Literatur in’n 19 Johrhunnert berühmt worden is (Hier kann meer dorto lässt wäern).

De Norddütske Kultserie Neues aus Büttenwarder häff ok enige Folgen, de up platt översett wäern. In de leste Folge Topptach gaiht dat üm de Fraag, wann de Dorpbewaohners dat leste maol een heel mojen Dag harn. Säi versökt ehren Topptach to wäerhaolen, man da geiht nich sau gout, äs säi dat dacht häbbt.

Ene echte Tradition is Dinner-for-one op Platt up’n NDR. Siet 1999 wäerd de Klassiker all Jaar to Silvester as Schauspiel van de Fritz-Reuter-Bühne Schwerin wiest.

Platt in de Regionalsenders

Neven de NDR giff dat in Norddütskland lüttke Regionalsenders äs de Friesischen Rundfunk (FRF) un EV1.tv för’t Emsland un de Grafschaft Bentheim. Up EV1.tv wäerd ok up plattdütsch sennet, denn dor is Opa Anton mit siene Landgeschichten unnerwägens. Anton – in’n wahren Läben hett he Marco Strodt-Dieckmann – is een Buer, de jümmer een flotten Spräök parat häff. In de Sendung föhrt häi mit sien Trecker dör’t Emsland un dait Lüe, de besünnere Talente un Hobbies häbbt, besöken. In de näie Utgaobe is häi bi de Meppen Titans, ene American-Football Mannschaft ut Hemsen.

Woans saiht dat mit Plattdütsk un Fernsehen in Tokunft ut?

Alltohoop häff dat jümmer plattdütske Serien, Narichten un Talk-Shows in Fernsehen gääwen. De Utwahl was man nüms groot un is bes vandage no lüttker worden. Daorüm fodert ton‘ Biespeel de Bundesraat för Nedderdüütsch, dat plattdüstket Programm fördert wäerd, üm de Regionalsprache Platt to erhollen un populärer to maaken. Wat ok utfallen dait, is dat de meeisten Sendungen van’n NDR kaomet. Annere dräide Programme äs de Westdütske Runfunk (WDR) häbbt goar kiene Sendungen op Platt, obschoonst in Nordrhien-Westfalen noch ne Masse Lüe lääwt, de Platt prootet.

In Tokunft schöll dat plattdütsket Angebot gääwen, um ene Vielfalt van Spraoke in’n Porgramm to häbben – Een Updrag de de öffentlich-rechtlichen Senders waarnäämen mäöt. Wat allerdings ok stemmt, is dat Lüe meer un meer gor kien Platt prootet un nich eenmoal weet, wat dat is. Villicht is dat ene Möglichkeit Sendungen to maken, wo nich blots Platt proot wäert, man wo Plattdütsk ok as ene Spraoke de Lüe weer näher brocht wäerd.

 

Düsse Bidrag is schriewen up Emslänner Platt.

Quellen

Bundesraat för Nedderdüütsch (Hg.) (2010): Plattdeutsch in den Medien. Zwischen Kulturauftrag und Unterhaltungsprogramm. Schuster: Leer

https://www.ndr.de/fernsehen/sendungen/neues_aus_buettenwarder/[10.07.2018]

http://www.ev1.tv/sendungen/opa-antons-landgeschichten/opa-antons-landgeschichten-folge-16_41686 [10.07.2018]