Vörstellen van ’t Projekt ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘

Thematisk Henföhren

Befaat man*froo sük mit ’t Thema ‚Plattdüütskprojekten in d’ Universität‘, so kummt man*froo neet umto, över dat Vörhebben ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘ an ’t Centrum für Niederdeutsch van d’ Westfälische Wilhelms-Universität Münster (WWU) to snacken, wieldat dat mit Kiekje up ’t Nederdüütsk sowoll ’n fackdidaktisken as ok ’n fackwetenskuppliken Swaarpunkt hett un daarbi (tominnsten) veer verschedene Berieken umfaat. Doch een na ’t anner…

Daten un Daadsaken van Belang vörof

Wenn ok Plattdüütsk as Part van d’ regionaale Kultuur beoogt un as schüttensweert föhlt word, is dat in d’ lesten Jahrteihnten as Olldagsspraak bundeswied machtig torügggahn. Umfragen düüdt daarup hen, dat heel besünners de junge Generatioon kuum noch mit Nederdüütsk in Kuntakt kummt. Dat gifft daarum ok in Westfaolen alltiet weer Initiativen, jungen Lüü de Regionaalspraak nahder- un bitobrengen. Ok un vör all de School word in disse Tosamenhang ’n grote Belang inrüümt.

In Updrag van d’ Bezirksregierung Münster gaff dat al van 2014 bit 2019 ’n Schoolversöök mit d’ Naam ‚Niederdeutsch in der Grundschule‘, bi welke de WWU mitmook. So bünd Unnerrichtsmaterialien för d’ Klassstufen dree un veer in Grundscholen entstahn, de Kinner mit ’t Mönsterlänner Platt in Förm van Spraakbegegungsunnerricht in Kuntakt brengt. Hierup baut dat Schoolprojekt ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘ up un vergrotert de Blickwinkel, wat de Adressatenkring (Schoolwichter*jungs van d’ Sekünndarstufe I) un de Unnerrichtstogreep (Spraakerwerb [Sprakenlehren]) angeiht. Dat Vörhebben finnt in Tosamenarbeid mit d’ Bezirksregierung Münster, ’t Ministerium für Schule und Bildung NRW, ’t Ministerium für Kultur und Wissenschaft NRW un in ’t Geheel teihn Partnerscholen statt.

1. Fackdidaktiske Swaarpunkt: Unnerrichtsmaterialien

De fackdidaktiske Swaarpunkt van ’t Projekt liggt daarin, dat Unnerrichtsmaterialien för d’ Sekünndarstufe I an Scholen in Mönster un in ’t Mönsterland entstahn bünd, de hör Eenheiden inhaltlik upnanner upbaut un ’n Sprakenlehren mit Struktuur mögelk maakt. Se bünd so torechtmaakt, dat se dör Vereenfachungen ok in d’ Primarstufe insett un Eenheiden ok isoleert bruukt worden köönt. Dör ’n Utproberen an d’ Partnerscholen wurr sekerstellt, dat up d’ een Kant dat Mönsterlännder Platt mit  ’t Spraakgeföhl van d’ Mester*skes övereen is un dat up anner Kant ’n adressatengerecht Umsetten geven is.

Lesterhand bünd lange Unnerrichtsmaterialien mit saakanalytisken Verklarens, utföhrelken didaktisk-methoodisken Komentars, ofspölbaren Hörtexten un Lösensvörslagen in fiev Unnerrichtsriegen to smaals veer ‚dübbelten‘ Dübbelstünnen (smaals 180 Menüten; all tosamen 3600 Menüten um de Slag) entstahn. De fiev Unnerrichtseenheiden heet (1) ‚Ick un de ännern‘, (2) ‚Mien Tohuuse, mien Ümfeld‘, (3) ‚Iäten un Drinken‘, (4) ‚Nedderdütsk in ’n Olldagg‘ und (5) ‚Stadt un Land‘. De Besünnerheid daaran? In elke (!) Stünne wordt dör verschedene Kopervörlagen kommunikativ Vermögen (Hör- / Sehverstahn, Prootmitdoon, Spreken, Lesen, Schrieven un Interaktion), spraaklike Middels (Woordschatt, Grammatik, Utspraak / Betonen un Schrievwies) UN regionaal-interkultuurelle Künn (nederdüütske Elementen in ’t Levensümfeld, Spraakgebruuk in d’ Regioon, Spraakdoons / Olldagssituationen of Internettangeboden) tolehrt.

2. Fackwetenskupplike Swaarpunkt: Fragebogenerheven

Up Grundlaag van ’n Fragebogenerheven wurr ’n wetenskupplike Studie an d’ (Partner-)Scholen to Spraakvermögen (to ’n Bispööl „Wie gut beherrschen oder haben diese Personen deiner Familie Plattdeutsch beherrscht?“), -gebruuks (to ’n Bispööl „Hast du in der Schule jemals Kontakt zum Plattdeutschen gehabt?“) un -instellens (to ’n Bispööl „Würdest du es schade finden, wenn es Plattdeutsch gar nicht mehr geben würde?“) van Schoolwichter*jungs, de hör Ollern un Mester*skes dörföhrt. Dör Corona was de Rückloop an d’ teihn Partnerscholen ehrder överschaubaar. Üm de Utseggekraft van d’ Studie antohogen, wurr daarum versöcht, wiedere Scholen to winnen. Un würkelk stunnen ganze 22 Scholen paraat, (meesttieds unner Upsicht, kiek Foto) an ’t Fragebogenerheven deeltonehmen. So kwammen lesterhand doch immer 2098 utfüllte Fragebogen (Stand: Oktober 2022) tostann. Sünner to vööl vörwegtonehmen, kann al upstünds seggt worden, dat an wissen Steden Dweerverbinnens un Tosamenhangen van Gebruuk, Instellen un Vermögen fasttostellen bünd.

Dat boven nöömte Fragebogenerheven sall ’n wieder Datenerheven bidaan worden, dat woll in ’t Frohjahr 2023 in Förm van (vertellen) Interviewbefragens stattfinnen word un dat Enn hett, depergahn Fragen to Saken in d’ Tosamenhang van persöönliken Spraakbiographien to unnersöken.

3. Wiederbildensveranstaltens för Mester*skes

För de Mester*skes van d’ Partnerscholen wordt stadig Wiederbildensveranstaltens an ’t Germanistische Institut van d’ WWU anboden, welke van Vörlesens to ’t Plattdüütsk allgemeen bit hen to speziellen Veranstaltens to ’t Themenfeld ‚Nederdüütsk in d’ School‘ reckt. So funn to ’n Bispööl in ’t Sömmersemester 2020 ’n Seminar statt, dat sowoll van Bachelor- as ok van Masterstudent*innen besöcht worden kunn un ok de Mester*skes van d’ Partnerscholen daarto inlood, daaran deeltonehmen. Dit eerst maal womögelk ungewöhnelk utkieken Formaat, dat ’n Brügge tüsken Theorie (hoge School) un Praxis (School) to slaan versöchde, kwamm bi d’ Student*innen so good an, dat ’t mit d’ so benöömte ‚Lehrpries‘ uttekent wurr.

4. Informatioonsmaterialien

De veerde un leste Beriek besteiht daarin, Informatioonsmateriaal unner anners för Schoolwichter*jungs un de hör Ollern to produzeren, mit de sien Hülp ’n positiv Instellen to ’t Plattdüütsk allgemeen un to sien Lehren in d’ School speziell fördert worden kann. Neet tolest kann dat Fragebogenerheven Wenken daarup levern, an welken Steden ’n Betermaken van d’ Instellens mögelk un sinnig is. So besteiht ’n eerste Insicht to ’n Bispööl darin, dat an d’ Scholen even noch wenig daaröver bekennt is, wu dat schoolisk Nederdüütskdoon tegen NRW in d’ annern relevanten Bundeslannen utkickt. Daarum sall bold ’n Foldbladd herutgeven worden, dat na Bundeslannen örnt in körte Förm över Plattdüütsk in d’ Kinnergaarn, School un Uni Utkunft gifft.

Slussbetrachten

Un nu(?): Wat blifft unner d’ Streek? Alleen al d’ Daadsaak, dat enige wiedere Hooglüchten van ’t Projekt ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘ as to ’n Bispööl dat Entwickeln van ’n Spraaklehr-App as Upwieden van d’ Materialien för d’ Unnerricht üm d’ Kört van d’ vörliggen Text neet akkrater besnackt worden köönt, spreckt doch egentlik för sük. Daarum dürt un sall dit freeiherut as Upfördern verstahn worden, dat Geheel sülvst to kennen to kriegen. Na denn man tau – up Sporensöök van ’t Projekt ‚Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland‘!

Disse Bidrag is schreven in Oostfreesk Platt.

Literatuurlist & Bildquell

Jürgens, Hans-Joachim / Spiekermann, Helmut H. (2017): Niederdeutsch in der Grundschule. Unterrichtsmaterialien für die 3./4. Klasse an Grundschulen im Münsterland. Münster: MV Wissenschaft.

Spiekermann, Helmut / Huckauf-Göbel, Jorma Timo (2020): Niederdeutsch an Schulen in Münster und im Münsterland. In: Bundesrat für Niederdeutsch / Niederdeutschsekretariat (Hgg.): Niederdeutsch in der Wissenschaft. Aktuelle Projekte und Lehre. Hamburg: Bundesraat för Nedderdüütsch & Niederdeutschsekretariat, S. 52 f.

Spiekermann, Helmut / Huckauf-Göbel, Jorma Timo (2022): Plattdeutsch in der Kita – Schule – Uni. Ein konziser Überblick nach Bundesländern (seit 2000). Münster: i. Dr.

Fragebogenerheven unner Upsicht: https://www.ahlen.de/start/aktuelles/aktuelle/information/nachricht/aus-ahlen/guet-gaohn




Noorddüütske Natuur un sportlik Pläseer up d’ Ostfriesland-Wanderweg

Thematisk Henföhren

Befaat man*froo sük mit ’t Thema ‚Reisen‘ / ‚Urlaub‘, so kummt man*froo neet umto, d’ Ostfriesland-Wanderweg (ok: ‚Ostfrieslandwanderweg‘ of ‚Ostfriesland Wanderweg‘) to achten, wiel he sowoll de ollste as ok de langste Wannerpadd in Oostfreesland is. Doch een na ’t anner…

Daten un Daadsaken van Belang vörof

Bi d’ Ostfriesland-Wanderweg hannelt ’t sük üm een bekennten Wannerpadd van d’ Wiehengebirgsverband Weser-Ems e. V., de för all tosamen 16 Verbandswannerpaden mit ’n Gesamtlängde van 1.664 Kilometers insteiht. Wat is hier nu also de Besünnerheid an d’ Ostfriesland-Wanderweg, de to Foot un ok mit d’ Fiets bestreden worden kann? Heel eenfach: Hum – un blot hum – gifft ’t al siet d’ 1970er-Jahr un he is anto 97 Kilometers lang. Daarmit is he förwahr de ollste UN langste Wannerpadd, de Oostfreesland wied un sied to beden hett!

Een annere Sünnerlikheid besteiht daarin, dat de Ostfriesland-Wanderweg tominnst deelwies an d’ fröherde Kleenbahnstreek ‚Kleinbahn Leer–Aurich–Wittmund‘ (LAW) un an d’ europäisken Feernwannerpadd E9 liggt. Daarum föhrt de Wannerpadd bookstaavlik dweer dör (binah) vull Oostfreesland. So gifft ’t in ’t Geheel sess Delen mit je lichten Swierigkeidsgraad, de je na Längde in sowat een bit sess Stünnen begahn worden köönt. De Markeren van ’n witt O up swarten Achtergrund deent daarbi jüüstso as stadige Torechtfinnenhülp as utschreven Schiller mit d’ Beschriften „Ostfriesland Wanderweg“ (kiek Foto unnern).

Sess Delen in d’ Överblick

De eerste Deel föhrt van Westerfehn na Läär, de tweede van Läär na Hesel, de darde van Hesel na Grootfehn, de veerde van Grootfehn na Auerk, de fievde van Auerk na Esens un to gode Lest de sessde van Esens na Bensersiel. Körtüm: Van wiede (un vör all platte) Landskupp över Fehnrajenwieken, (Hoog-)Moren un Geesten / Holten bit hen to d’ moje Noordseewaterkant is würkelk för elkeen Smaak wat daarbi.

Schüürpahl-Künstwarken langs de Padd

Een grote Besünnerheid büddt d’ Ostfriesland-Wanderweg langs de Padd. Daar gifft ’t nämlick neet man vööl Nederwild as to ’n Bispööl Fesanen of Rejen to bewunnern, sünnern butendeem siet 2011 all tosamen 24 verschedene Künstschüürpahlen, de künstlerisk vööl weert maakt worden bünd. Egentlik befinnt sük Schüürpahlen up Koppels, daarmit sük Nüttderen as Peer, Koih, Schapen, Swienen un Zickjes daaran schüren / schubben köönt. De Initiative, jüüstdisse Pahlen to Künstobjekten umtowanneln, geiht up Gerd Neumann, dat fröher Haupt van d’ Beroopsbilden Scholen in Auerk, torüg. Benöömte Künstmaker*skes ut d’ Regioon, ’n Bült Gemeenten, d’ Oostfreeske Landskupp un Banken hebbt sük (ok wat dat Geld angeiht) daaran bedeligt. Neet tolest Helmut Collmann, dotieds Landskuppsvörsitter van d’ Oostfreesken Landskupp un togliek Schirmheer van d’ Schüürpahlvörhebben, was glieks Füür un Flamm. So stellde he knapphannig up Plattdüütsk fast: „Een Schüürpahlpadd dwars dör Oostfreesland – wat för’n Idee!“

De Ergebnissen dürt sük würkelk sehn laten, as to ’n Bispööl ’t unnern stahn ‚Bewiesfoto‘ ut Westerfehn uptowiesen vermag. Daarbi hannelt ’t sük üm d’ 2,30 Meters hoge Ekenskulptur mit d’ Naam ‚Andere Perspektiven suchen‘ van Heinrich Klemme-Zimmermann, de an d’ Krüüzweg tüsken Neuer Weg (disse is butendeem Parallelstraat to sülken Straten, de na plattdüütsken Mundaarddichters benöömt bünd, unner anners d’ Fritz-Reuter-Straße und d’ van-Dieken-Straße) un Kamphuser Weg (nettso plattdüütsk!) to finnen is. De Symboolik daarachter luddt, dat Bredulljen un Problemen ut ’n annere Kiekjewinkel mennigmaal beter to beoordelen un lichter to lösen bünd – wat mitunner ok Turist*skes daarto verföhrt, ’n Koppstand to maken…

Ossiloop

Waar wi nu över Sport (Koppstand) proten: En annere Saak hett d’ Ostfriesland-Wanderweg sotoseggen düütsklandwied bekennt maakt, un wall d’ so benöömte ‚Ossiloop‘. Dat is ’n Loopveranstalten, de al siet 1982 elke Jahr in d’ (April un) Mai unner d’ Richtwoorden „Van Leer na ’t Meer“ jüüst up d’ Ostfriesland-Wanderweg stattfinnt. Domaals up Initiative van sienen Utfinner Klaus Beyer mit 24 Loper*skes bigahn, is d’ Ossiloop neet tolest unner Leid van Edzard Wirtjes intüsken to ’n överregionaalen Grootveranstalten mit Jahr för Jahr över 3.000 Deelnehmer*skes worden. Sogaar Corona kunn disse Erfolgsgeschicht neet uphollen, heel un dall in ‘t Tegendeel: Daardör is d’ ‚Ossiloop anners‘ entstahn, ’n digitaal Feernformaat van d’ Loop mit Rekoordanmelletahlen!

Slussbetrachten

Un nu(?): Wat blifft unner d’ Streek? Alleen al d’ Daadsaak, dat enige wiedere Hooglüchten van d’ Ostfriesland-Wanderweg as to ’n Bispööl dat Fehn- un Schippereemuseum / Villa Graepel (Westerfehn), dat Good Stikelkamp (Hesel) un de Oostfreesland-Äquater (Auerk) üm d’ Kört van d’ vörliggen Text neet akkrater besnackt worden köönt, spreckt doch egentlik för sük. Daarum dürt un sall dit freeiherut as Upfördern verstahn worden, d’ Ostfriesland-Wanderweg sülvst to kennen to kriegen. Na denn man tau – na d’ oostfreeske Fiets- un Foottuur!

Disse Bidrag is schreven in Oostfreesk Platt.

Literatuurlist

Bremer, Sven (2015): Ostfriesland – Oldenburger Land. Erholung pur. Plus 6 große Reisekarten. Ostfildern: DuMont.

Funck, Nicole / Narten, Michael (2022): Ostfriesland. Reiseführer für individuelles Entdecken. Bielefeld: Reise Know-How Verl. Peter Rump.

Janssen, Helma / Wirtjes, Edzard (2011): 30 Jahre Ossiloop. 1982-2011. Emden: Ostfriesische Beschäftigungs- und Wohnstätten GmbH.

Neumann, Gerd / Haneborger, Lübbert R. / Jörn, Heiko / Rocker, Wiebke (2012): Scheuerpfahl Skulpturen entlang des Ostfriesland-Wanderweges. Ein Projekt unter der Schirmherrschaft der Ostfriesischen Landschaft. Norden: SKN.

Ostfriesland Tourismus GmbH (Hg.) (2020): Ostfriesland. Der Reiseführer. Erlebnisse und Reisetipps aus ganz Ostfriesland. Leer: Ostfriesland Tourismus GmbH.

Pollmann, Bernhard / Schwartz, Wolfgang (2022): Ostfriesland. Küste, Binnenland und Ostfriesische Inseln. 50 ausgewählte Wanderungen. München: Rother Bergverl.

Reißig-Dwenger, Wiebke / Dwenger, Sönke (2021): Herzstücke in Ostfriesland. Besonderes abseits der bekannten Wege entdecken. München: Bruckmann.

Wolters, Imke (2020): Entwicklung des Ossiloop. Probleme eines stets wachsenden Volkslaufes. Aurich: IGS Aurich.